CARAVAGGIO-BERNINI.BAROK IN ROME
DE THEMA’S VAN TOEN ZIJN OOK DE THEMA’S VAN NU

Deze bijzondere tentoonstelling vertelt het verhaal over het enorme artistieke élan
in Rome en de radicale vernieuwingen in de kunst, ruwweg tussen 1600 en 1640.
Met Michelangelo Merisi da Caravaggio als de meester van clair-obscur,
dramatische vertelling en de indringende boodschap, direct gericht op een schokeffect
bij de kijker. En Gian Lorenzo Bernini als geniale alleskunner, die de grenzen van de
beeldhouwkunst tot het uiterste oprekte. De entourage van het Rijksmuseum
en dit Corona tijdperk passen er goed bij. Het missen van een stukje ontroerende
achtergrondmuziek, zoals een opera van Caccini, neem ik maar voor lief.

DE KRACHT VAN VERNIEUWING

Rome is dé culturele plek to be in Europa aan het begin van de 17de eeuw. Vanuit heel Europa komen kunstenaars naar de Eeuwige stad. Ze worden aangetrokken door de resten van de Oudheid, het nieuwe elan van de katholieke kerk en de vernieuwende kunst van Caravaggio en Bernini. Deze vernieuwing reikte uiteindelijk zover, dat deze barokke vakbroeders vele opvolgende generaties inspireerden, waaronder onze Hollandse Meesters. Ik kocht daarom na afloop van de expositie het boek ‘Rembrandt – Caravaggio’; een rechtstreekse confrontatie tussen de twee meesters, die beiden wereldberoemd zijn om hun weergave van emotie, lichtgebruik, realisme en dynamiek. Meer hierover in een volgend blog:- )

DE KRACHT VAN COMMUNICATIE

Aan de hand van deze krachtige Barok-stijl (Barocco) verleiden Caravaggio en Bernini hun publiek met kunstwerken waar veel emotie (affetti) in zit, waardoor volgens hen bij de kijker de boodschap beter binnen komt. Begrippen als verwondering (meraviglia), levendigheid (vivezza), beweging (moto), scherts (scherzo) en afschuw (terribilità) wisselen elkaar hierin continu af. Voor barokke kunstenaars kon de gruwelijkheid van een onderwerp heel goed samengaan met de schoonheid van het kunstwerk. Het oproepen van emoties en het overbrengen van de boodschap werd dan ook een graadmeter voor artistieke kwaliteit. Emotionele overrompeling kreeg een positieve waarde.

DE KRACHT VAN HET COLLECTIEF

Wat ook typerend is voor deze revolutie, is de artistieke verbroedering. Er manifesteert zich namelijk voor het eerst een innige samenwerking tussen schilders, beeldhouwers en architecten; samen sterk maar met behoud van de kracht van het individu en capaciteiten en talenten samenvoegen waardoor ze elkaar niet in de weg lopen maar juist aanvullen. En uit deze samenwerkingen vloeiden niet alleen nieuwe inzichten voort, maar werd ook hun bereik groter. Want de barok kwam uiteindelijk tot uiting op allerlei terreinen van de cultuur, waaronder ook literatuur, muziek en interior design.

Mooi om te zien hoe de thema’s communicatie en samenwerken van toen ook relevant zijn anno 2020. Misschien wel meer dan ooit?

Tekst en foto’s: LEEM WONEN
Bronnen: Rijksmuseum, wikipedia